روش های پاکسازی قارچ و کپک از نما ساختمان + دلایل ایجاد

نمای ساختمان اولین بخش از سازه است که در معرض دید قرار می‌گیرد و به نوعی هویت بصری ساختمان را شکل می‌دهد. اما گذر زمان، رطوبت، آلودگی هوا و شرایط اقلیمی باعث ایجاد قارچ، کپک و سیاهی روی سنگ نما می‌شود و علاوه بر کاهش زیبایی، ممکن است به بافت سنگ نیز آسیب بزند. بسیاری از این مشکلات در ساختمان‌هایی که از سنگ سفید در معماری استفاده شده‌اند، بیشتر به چشم می‌آیند؛ زیرا تغییر رنگ حتی در محدوده‌های کوچک، به شکل واضح‌تری دیده می‌شود و در مواردی به زرد شدن سنگ منجر خواهد شد. در این مطلب به بررسی دلایل رشد کپک روی نمای سنگی و همچنین روش‌های اصولی پاکسازی قارچ از نما می‌پردازیم.

علت ایجاد قارچ و کپک و ضرورت پاکسازی قارچ از نما

مهم‌ترین دلیل ایجاد قارچ و کپک روی سنگ نما، وجود رطوبت مداوم و نبود تهویه مناسب است. زمانی که سطح نما به ‌طور مداوم در معرض باران، بخار یا نشتی قرار بگیرد و فرصت خشک شدن نداشته باشد، محیطی مناسب برای رشد قارچ ایجاد می‌شود؛ به‌خصوص در بخش‌های سایه ‌دار و کم ‌نور ساختمان. این مشکل در نماهایی که از سنگ سفید استفاده شده‌اند بیشتر به چشم می‌آید و حتی می‌تواند باعث زرد شدن سنگ شود.

علاوه بر رطوبت، استفاده از مصالح بی‌کیفیت و توجه نکردن به درجه بندی تراورتن یا میزان تخلخل سنگ‌های آهکی مانند لایم استون نیز باعث نفوذ رطوبت و تسریع رشد کپک خواهد شد. درزگیری ضعیف و نبود پوشش‌های محافظ سطحی نیز شرایط را بدتر می‌کند. آلودگی هوا و گرد و غبار نیز خوراک لازم برای رشد قارچ را فراهم می‌سازد. بنابراین در زمان خرید، بررسی کیفیت سنگ نما و اجرای صحیح آب ‌بندی بسیار ضروری است.

تشخیص اولیه رشد کپک روی نمای ساختمان

برای جلوگیری از گسترش کپک و آسیب‌های جدی به سنگ نما یا آجر، تشخیص زود هنگام بسیار اهمیت دارد. معمولاً اولین نشانه‌های کپک به صورت لکه‌های سبز، قهوه‌ای یا سیاه در بخش‌های مرطوب و کم‌ نور به‌وجود می‌آید؛ مثل زیر قرنیز، اطراف ناودان‌ها، لبه پنجره‌ها یا قسمت‌های سایه ‌دار. این لکه‌ها، بر خلاف گرد و غبار که به‌ راحتی پاک می‌شود، بافتی ناهموار یا کمی لزج دارند و پاک کردن آن‌ها دشوارتر است. اگر این لکه‌ها در همان مراحل اولیه شناسایی و پاکسازی نشوند، به سرعت پخش شده و به مصالح آسیب می‌رسانند. به همین دلیل انجام بازرسی فصلی نما بسیار ضروری است. این بررسی‌ها کمک می‌کند قبل از نیاز به تعمیرات سنگین، اقدامات پیشگیرانه انجام شود.

راهکارهای پیشگیری از آلودگی و کاهش نیاز به پاکسازی قارچ از نما آجری

برای جلوگیری از ایجاد قارچ روی نما، اولین اقدام پاکسازی، استفاده از پوشش‌های آب‌گریز مانند سیلر یا محلول‌های نانویی است. این مواد بدون تغییر رنگ سطح، از نفوذ رطوبت به بافت آجر جلوگیری می‌کنند و به ‌خصوص در مناطقی که بارندگی زیاد است، بسیار مؤثر هستند. طراحی صحیح ساختمان نیز اهمیت بالایی دارد. ایجاد شیب مناسب جهت دفع آب باران، نصب سایبان یا قرنیز و در نظر گرفتن سیستم زهکشی مؤثر مانع ماندگاری رطوبت روی دیوار می‌شود. از طرفی، انتخاب مصالح باکیفیت مانند آجرهای فشاری یا نسوز که تخلخل کمتری دارند، احتمال رشد میکروارگانیسم‌ها را کاهش می‌دهد.

نورگیری مناسب نیز عامل مهمی در پاکسازی است؛ بخش‌هایی که در معرض آفتاب قرار دارند دیرتر کپک می‌زنند. در نهایت، شستشوی منظم و دوره‌ای نما با آب پرفشار یا شوینده‌های ملایم، آلودگی‌هایی را که زمینه رشد قارچ ایجاد می‌کنند، از بین می‌برد.

تأثیر نوع مصالح نما بر رشد کپک

مصالح مورد استفاده در نمای ساختمان نقش مهمی در میزان رشد کپک و قارچ دارند. مصالح متخلخل مانند آجر، بتن و سیمان، آب و رطوبت را به ‌راحتی جذب می‌کنند و همین موضوع شرایط ایده‌آلی برای ماندگاری رطوبت و رشد قارچ ایجاد می‌کند. تداوم این رطوبت می‌تواند علاوه بر افزایش لکه‌های کپکی، به مرور سبب کاهش دوام سطح و ایجاد ترک‌های ریز شود. همچنین در این نوع مصالح، هرگونه ریزش آب باران یا نشتی سیستم‌های آبیاری به سرعت جذب شده و فضای مرطوب لازم برای تکثیر قارچ را فراهم می‌کند.

در مقابل، مصالحی که نفوذپذیری کمتری دارند، مانند سنگ‌های صیقلی، سرامیک‌های پرسلانی یا مصالح کامپوزیتی، در برابر ورود رطوبت مقاوم هستند و به همین دلیل احتمال رشد کپک روی آن‌ها بسیار کمتر است. این نوع پوشش‌ها علاوه بر مقاومت، نگهداری ساده‌تری دارند و تمیز کردنشان نیز آسان‌تر است.

از سوی دیگر، وجود ترک‌ها و درزهای کوچک در مصالح متخلخل باعث تجمع آب در عمق سطح و فراهم شدن بستر برای رشد قارچ می‌شود. بنابراین هرچه مصالح نما متراکم‌تر و مقاوم‌تر باشند، احتمال ایجاد کپک و نیاز به ترمیم در آینده کاهش پیدا می‌کند. در نهایت، استفاده از پوشش‌های محافظ ضدآب در کنار نگهداری دوره‌ای نما، یکی از مؤثرترین راهکارها برای افزایش دوام و حفظ زیبایی نمای ساختمان محسوب می‌شود.

روش‌های علمی و صنعتی پاکسازی قارچ از نما ساختمان

برای حذف کپک و آلودگی از نمای ساختمان، باید از روش‌هایی استفاده شود که ضمن داشتن کارایی بالا، به سطح مصالح آسیب نزنند. در ادامه، رایج‌ ترین روش‌های حرفه‌ای پاکسازی نما معرفی شده‌اند:

• شست ‌و شوی پرفشار (واترجت صنعتی): در این روش آب با فشار بسیار زیاد روی سطح پاشیده می‌شود و رسوبات و لایه‌های کپک جدا می‌گردند. این شیوه برای سنگ‌های مقاوم و محیط‌های شهری بسیار مناسب است.
• بخارشویی (Hot Steam Cleaning): بخار داغ با دمای بالا موجب ضد عفونی سطح و از بین رفتن کپک و جلبک می‌شود. این روش بدون مواد شیمیایی بوده و برای ساختمان‌های تاریخی یا نماهای حساس قابل اعتماد است.
• استفاده از شوینده‌های نانویی یا زیست‌ سازگار: این محلول‌ها با نفوذ به عمق سطح، قارچ و آلودگی را در سطح مولکولی تجزیه می‌کنند و پسماند خطرناک ایجاد نمی‌کنند. برای سنگ، سرامیک و آجر مناسب هستند.
• سندبلاست یا جت ‌آب‌ شن ملایم: ذرات ریز شن همراه با آب به شکل کنترل ‌شده به سطح تابیده می‌شود تا جرم‌های مقاوم پاک شود. اجرای این روش باید تحت نظر متخصص انجام گیرد.
• پاک ‌سازی شیمیایی با اسیدهای رقیق: اسیدهای ضعیف برای رفع شوره یا رسوبات معدنی استفاده می‌شوند، اما باید با احتیاط و توسط تکنسین حرفه‌ای اعمال شوند تا به سطح نما آسیب نرسد.

انتخاب روش مناسب باید با توجه به نوع سطح، میزان آلودگی و شرایط محیطی انجام شود تا دوام و ظاهر نما نیز حفظ گردد.

نقش زهکشی و تهویه در جلوگیری از رشد قارچ در نمای ساختمان

وجود زهکشی مناسب و تهویه مؤثر، از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از رشد قارچ و کپک روی نما است. زمانی که آب باران یا رطوبت سطحی به موقع تخلیه نشود، در لایه‌های زیرین مصالح جمع شده و محیطی مرطوب و مناسب برای گسترش قارچ ایجاد می‌کند. سیستم زهکشی اصولی با هدایت صحیح آب، مانع از تجمع رطوبت و نفوذ آن به داخل دیوار می‌شود.

تهویه نیز نقش مکمل دارد. گردش هوا، باعث خشک شدن سریع‌تر رطوبت باقی‌ مانده در پشت و روی نما می‌شود و از ایجاد شرایط مرطوب پایدار جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، جریان هوا موجب کاهش تجمع گرد و غبار و آلودگی‌ها می‌شود؛ عواملی که خود زمینه رشد قارچ را تقویت می‌کنند. در مجموع، اجرای صحیح زهکشی و تهویه علاوه بر جلوگیری از رشد قارچ، باعث کاهش هزینه‌های نگهداری و افزایش طول عمر نمای ساختمان خواهد شد.

بررسی نماهای ضد قارچ

استفاده از نماهای ضد قارچ می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از رشد قارچ و کپک روی ساختمان داشته باشد، به‌ویژه در مناطق مرطوب یا محیط‌هایی که رطوبت در نمای بیرونی تجمع پیدا می‌کند. در ادامه انواع رایج این نوع نماها و ویژگی‌های آن‌ها را معرفی می کنیم:

نماهای سنگی با پوشش نانو:
در این نوع نما، سطح سنگ با لایه‌های نانویی محافظ پوشانده می‌شود تا رطوبت و آلودگی به بافت سنگ نفوذ نکند. این پوشش علاوه بر کاهش رشد قارچ، باعث افزایش طول عمر سنگ و حفظ ظاهر طبیعی آن می‌شود. هنگام انتخاب سنگ‌های مورد استفاده، توجه به کیفیت و مقایسه قیمت سنگ لایم استون و سایر سنگ‌ها می‌تواند در انتخاب بهترین گزینه کمک کند.

نمای سرامیکی ضد قارچ:
سرامیک‌های مخصوص نما دارای پوشش‌هایی هستند که در برابر آب و قارچ مقاوم‌اند و پاک ‌سازی آسانی دارند. این نماها برای مناطق آلوده یا پربارش بسیار مناسب هستند.

 نماهای کامپوزیت با لایه محافظ:
متریال‌های کامپوزیتی با ساختار مهندسی‌ شده، سطحی دارند که قارچ به‌ سختی روی آن رشد می‌کند. وزن کم و نصب سریع نیز از مزیت‌های این نوع نما است.

رنگ‌های ضد قارچ مخصوص نما:
استفاده از رنگ‌های حاوی ترکیبات ضد قارچ یک راهکار اقتصادی و سریع برای جلوگیری از رشد کپک است و می‌تواند روی سطوح مختلف اجرا شود.

نماهای سیمانی با افزودنی ضد قارچ:
در این روش، افزودنی‌های ضد قارچ به ملات اضافه می‌شود تا مقاومت سطح افزایش یابد. این روش مقرون ‌به‌ صرفه است، اما نیاز به نگهداری دوره‌ای دارد.

جمع بندی

در مجموع، رشد قارچ و کپک روی نمای ساختمان نتیجه‌ مستقیم تجمع رطوبت، استفاده از مصالح نامناسب و عدم رسیدگی دوره‌ای است؛ اما با انتخاب مصالح باکیفیت، اجرای اصولی آب‌بندی و زهکشی، بهره‌گیری از پوشش‌های محافظ و انجام پاکسازی‌های منظم، می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد. شناخت صحیح دلایل ایجاد کپک و به‌کارگیری روش‌های علمی و استاندارد در پاکسازی، نه‌تنها زیبایی نما را حفظ می‌کند، بلکه باعث افزایش دوام مصالح و کاهش هزینه‌های تعمیراتی در بلندمدت می‌شود.