مهمترین عواملی که باعث تخریب سنگ تراورتن می شوند!
یکی از پرطرفدارترین سنگ های ساختمانی، سنگ تراورتن است که به دلیل ویژگی هایی همچون زیبایی طبیعی، تنوع رنگ بالا و مقاومت قابل قبول به یک گزینه پرکاربرد در پروژه های ساختمانی و معماری تبدیل شده است. البته سنگ تراورتن با وجود مقاومت قابل توجهی که دارد ممکن است در برخی شرایط فیزیکی و محیطی آسیب پذیر باشد و کیفیت اولیه خود را از دست بدهد. با شناخت عوامل تخریب تراورتن می توانید طول عمر مفید این سنگ ساختمانی را افزایش داده و از صرف هزینه های بالای مرمت و تعویض سنگ در آینده نیز جلوگیری کنید. در این مطلب مهم ترین عواملی که باعث تخریب سنگ تراورتن می شوند را مورد بررسی قرار می دهیم.
اهمیت سنگ تراورتن
پیش از اینکه به بررسی عوامل تخریب تراورتن بپردازیم، بیایید ببینیم چرا این سنگ تا این اندازه محبوب و مورد توجه است. سنگ تراورتن جزء محبوب ترین سنگ های ساختمانی است که از آن به شکل های گوناگونی در پروژه های ساخت و ساز استفاده می شود. این سنگ از دل طبیعت و در اثر ته نشینی رسوبات آهکی در چشمه های آب گرم به وجود می آید.
تراورتن به دلیل ساختار متخلخل، رنگ بندی متنوع و ظاهر چشم نواز، جایگاه ویژه ای در صنعت ساخت و ساز و طراحی داخلی دارد. از ویژگی های بارز سنگ تراورتن می توان به وزن نسبی سبک، قابلیت برش پذیری بالا، مقاومت مناسب در برابر حرارت و امکان استفاده در فضاهای مختلف اشاره کرد.
کاربرد اصلی سنگ تراورتن در نمای بیرونی ساختمان ها، دیوارهای داخلی، کف پوش ها، پله ها و حتی محوطه سازی است. در میان مصالح ساختمانی، خرید سنگ تراورتن همواره یکی از گزینه های مورد توجه طراحان و معماران بوده، چرا که این سنگ هم از لحاظ زیبایی و هم از نظر کارایی، تعادل خوبی ایجاد می‌کند. با این حال، شناخت ویژگی های فنی سنگ تراورتن بسیار مهم است. چرا که در صورت انتخاب نادرست یا نگهداری نامناسب، ممکن است با مشکلاتی مانند شوره سنگ یا کاهش مقاومت در برابر عوامل طبیعی مواجه شود.
عوامل تخریب سنگ تراورتن
برخی افراد بر این باورند که تنها لازم است در زمان خرید سنگ ساختمانی، هوشیارانه عمل کنند و محصول باکیفیت و مرغوبی خریداری نمایند تا بتوانند از آن بیشترین بهره وری را داشته باشند. البته که این موضوع صحت دارد. کیفیت سنگ در همان ابتدا موفقیت پروژه شما را تضمین می کند. اما این همه ماجرا نیست. سنگ هر چقدر هم که باکیفیت باشد، باز هم در معرض عوامل آسیب زا ممکن است دستخوش تغییراتی شده و آسیب ببیند. در این بخش می خواهیم به طور کامل عوامل تخریب تراورتن که یک سنگ مهم ساختمانی است را بررسی کنیم.
1. بارندگی و نفوذ آب
اولین و مهم ترین مورد از عوامل تخریب تراورتن، باران و نفوذ آب به داخل سنگ است. باران به خصوص در مناطق آلوده، خاصیت اسیدی پیدا می‌کند. وقتی این آب وارد تخلخل های سنگ تراورتن می شود، به مرور زمان باعث شستشوی مواد معدنی، انحلال کربنات کلسیم و ایجاد تغییرات ساختاری در بافت آن می‌گردد. این فرایند ممکن است در ابتدا فقط ظاهر سنگ را مات کند، اما در بلند مدت می تواند به تخریب تدریجی سطح و لایه های زیرین منجر شود. به علاوه، با چرخه خشک و خیس شدن متوالی، سنگ در معرض انبساط و انقباض قرار می‌گیرد که این موضوع موجب ترک های سطحی خواهد شد.
2. شبنم و رطوبت صبحگاهی
شبنم در ظاهر بی خطر به نظر می رسد، اما یکی از عوامل پنهان تخریب سنگ تراورتن است. این رطوبت سبک که اغلب شب ها و در ساعات اولیه صبح تشکیل می شود، به راحتی جذب خلل و فرج سطح سنگ می‌گردد. اگر این رطوبت با سرد شدن هوا یخ بزند، فشار ناشی از یخ زدگی به بافت سنگ آسیب می زند. این آسیب در بازه های زمانی طولانی، باعث ایجاد ترک های مویی و کاهش انسجام سطح می شود. اهمیت این موضوع در مناطقی با نوسانات دمایی شبانه بیشتر است.
3. سایش ناشی از وزش باد و گرد و غبار
وزش بادهای شدید که با خود ذرات معلق و گرد و غبار حمل می‌کنند، همانند یک سنباده طبیعی عمل کرده و سطح سنگ را به مرور زمان می سایند. در محیط های باز، این ذرات به صورت مداوم به نما یا کف پوش های سنگی برخورد کرده و باعث زبری، تیرگی و از بین رفتن صیقلی بودن سنگ تراورتن می شوند. به خصوص در مناطق بیابانی یا شهرهایی با آلودگی هوا و گرد و غبار زیاد، این فرسایش شدیدتر است. این پدیده نه تنها ظاهر سنگ را تخریب می‌کند بلکه می تواند منجر به نفوذ راحت تر رطوبت به درون سنگ شود.
4. تغییرات مداوم دما
نوسانات دمایی، مخصوصا در بازه های زمانی کوتاه، یکی از مهم ترین عوامل تخریب تراورتن است که به صورت تدریجی اتفاق می افتد. زمانی که دما افزایش یا کاهش ناگهانی دارد، بافت سنگ دچار انبساط و انقباض های پی در پی می شود. این فشارهای حرارتی موجب ایجاد ترک های سطحی و زیرسطحی می شوند که با گذشت زمان گسترش پیدا کرده و سنگ را شکننده می سازند. در نماهایی که تابش مستقیم خورشید دارند یا در مناطقی با اختلاف دمای روز و شب زیاد، این مشکل جدی تر است.
5. نفوذ ریشه گیاهان و پوشش های سبز
گیاهان کوچک، علف های هرز یا حتی خزه ها می توانند عامل مخربی برای سنگ تراورتن باشند. ریشه های آن ها با نفوذ به درزها و شکاف ها، فشار مکانیکی به سنگ وارد می‌کنند که در بلند مدت منجر به ترک و خرد شدن سنگ می شود. همچنین این پوشش های گیاهی با حفظ رطوبت، شرایط رشد قارچ ها و میکروارگانیسم ها را فراهم می‌کنند که به پوسیدگی تدریجی سنگ کمک می‌کند. این عامل بیشتر در محوطه سازی ها یا دیوارهایی با پوشش گیاهی دیده می شود.
6. آلودگی های محیطی و گازهای صنعتی
سنگ تراورتن، به دلیل ترکیب شیمیایی خود، نسبت به گازهای اسیدی موجود در هوای آلوده بسیار حساس است. در مناطق شهری یا صنعتی که هوا حاوی گازهایی مانند دی اکسید گوگرد، نیتروژن و ترکیبات آلی فرار است، این گازها در تماس با سطح سنگ با رطوبت ترکیب شده و واکنش شیمیایی ایجاد می‌کنند. نتیجه این واکنش ها ایجاد لکه، زنگ زدگی سطحی و تخریب بافت سنگ در طول زمان است. حتی ممکن است رنگ و درخشش طبیعی سنگ به کلی از بین برود.
7. نفوذ نمک ها و شوره زدگی
یکی از پدیده های رایج در تخریب نماهای سنگی، «شوره سنگ» است که به دلیل حضور نمک های محلول در آب اتفاق می افتد. زمانی که آب حاوی نمک به داخل تخلخل سنگ نفوذ می‌کند و سپس بخار می شود، نمک ها به صورت بلور در درون سنگ ته نشین می شوند. این بلورها با افزایش حجم، باعث ترک خوردگی، پوسته پوسته شدن و از بین رفتن انسجام ساختاری تراورتن می شوند. علاوه بر آن، ظاهر سفید و نم زده ای که شوره ها ایجاد می‌کنند، از زیبایی نما نیز می کاهد.
8. رشد گلسنگ ها، خزه ها و قارچ ها
سطوح سنگی که در محیط های مرطوب و سایه دار قرار دارند، بستر مناسبی برای رشد گلسنگ ها و قارچ ها فراهم می‌کنند. این موجودات ریز، با ترشح اسیدهای آلی، به مرور زمان سطح سنگ را تخریب کرده و باعث تغییر رنگ، لکه دار شدن و حتی کاهش مقاومت مکانیکی آن می شوند. گلسنگ ها همچنین با جذب و حفظ رطوبت، به تسریع فرایندهای فرسایش طبیعی کمک می‌کنند. در مکان هایی مانند نماهای شمالی، باغچه ها یا مکان های کم نور، این موضوع بیشتر دیده می شود.
9. چرخه یخ زدگی و ذوب
در مناطقی که دمای هوا در شب به زیر صفر می رسد و روزها بالاتر می رود، سنگ تراورتن در معرض یکی از مخرب ترین عوامل طبیعی قرار دارد. آن هم یخ زدگی و ذوب مکرر آب است. زمانی که آب وارد منافذ سنگ شده و یخ می زند، با افزایش حجم، فشار قابل توجهی به داخل سنگ وارد می‌کند. این فشار به مرور باعث گسترش ترک ها و در نهایت شکستگی یا پوسته شدن سطح می شود. این فرایند مخصوصا در سنگ های با تخلخل بالا تشدید می شود. در انتخاب سنگ برای نمای بیرونی، به ویژه در شرایط اقلیمی خاص مانند استفاده از سنگ مناطق سردسیر، باید توجه ویژه ای به میزان جذب آب و مقاومت آن در برابر یخ زدگی داشته باشید.
10. هوازدگی فیزیکی و شیمیایی
هوازدگی یک فرایند ترکیبی است که شامل عوامل فیزیکی مانند تغییرات دما و عوامل شیمیایی مانند واکنش های اسیدی می شود. در سنگ تراورتن که دارای ساختاری متخلخل و مواد آهکی است، این پدیده شدت بیشتری دارد. باران اسیدی، آلودگی هوا و رطوبت، موجب انحلال آهک موجود در سنگ می شوند، در حالی که انبساط و انقباض حرارتی ترک هایی را در آن ایجاد می‌کند. این دو عامل به صورت هم زمان باعث ضعف پیوستگی و تخریب ساختاری سنگ می شوند.
11. زنگ زدگی فلزات مجاور سنگ
استفاده از قطعات فلزی بدون محافظت در کنار سنگ، مانند نبشی ها، پیچ ها یا پایه های نرده، در صورت زنگ زدگی می تواند یکی از مهم ترین عوامل تخریب تراورتن باشد. زنگ فلزات، که اغلب به رنگ قهوه ای یا سبز بر سطح تراورتن پخش می شود، نه تنها ظاهر سنگ را مخدوش می‌کند، بلکه با نفوذ ترکیبات آهن یا مس به داخل منافذ سنگ، باعث کاهش مقاومت و تغییر رنگ دائمی می شود. این اثر به خصوص در مکان هایی با رطوبت بالا یا بارندگی زیاد قابل توجه است.
نتیجه گیری
با توجه به موارد فوق که عوامل تخریب تراورتن هستند می توان نتیجه گرفت در پروژه های ساختمانی با کنترل هر یک از این عوامل می توان از تخریب تراورتن جلوگیری کرد. همانطور که گفته شد علاوه بر خرید با کیفیت، نگهداری منظم و توجه به محیط و شرایط نصب سنگ نیز بسیار اهمیت دارد.
